I-BULUŞ ÜZERİNE 

Buluş'un tanımı

Buluş'un en kısa, en yaygın ve bilinen tanımı,  bir teknolojik problemin çözülmesi olarak verilmektedir. Ancak bu tanım, bu yazıdaki buluşu tanımlamak için genişletilmesi gereken bir tanımdır. Bu durumda "buluşu yalın olarak en az iki parça bilgi arasındaki karşılıklı ilişki" olarak tanımlayabiliriz. Küçük bir çocuk bir tarak ile bir üçgeni hemen tanır. Bu çocuk bu iki bilgiyi bir araya getirerek üçgen bir tarak yapabilir. Eli Whitney çırçır makinesini bulmak için bir tarak ile silindiri birleştirmişti.

Buluşların çoğu varolan koşul, gelişim, araç ve teknolojinin geliştirilmesine dayanır. Bu yazının amacı açısından bir buluş  varolan koşullar veya araçlar değiştirildiğinde ortaya çıkmış kabul edilecektir.

Buluşları iki temel ayrıma uğratmak mümkündür. 1-Fonksiyonel buluşlar, 2-Tasarımsal buluşlar. İlki ürünün görünüşü ile değil fonksiyonu ile ilgilidir. Tasarım ise, sadece görünüşü, estetiği değiştirir. Tasarım ürünün işlevi ile ilgilenmez. Bunlardan ilki (işlevsel olanlar) bizim hukukumuzda patentler ve faydalı modellerle, diğeri de Endüstriyel tasarım kavramıyla karşılanmaktadır. Patentler 551 sayılı kararname ile, tasarımlar 554 sayılı kararnameyle korunurlar.

İşlevsel buluşlar için iki koşul gereklidir: 1-Önceden  varolanla ortaya çıkan arasında bir fark bulunmalıdır. Bu farkın büyük olması gerekmez. Sonuncunun mutlak anlamda yeniliği şarttır.2-Fark orjinal buluş üzerinde bir avantaj yaratmalıdır; yani bir buluş en azından önceki aracın veya teknolojinin doğasını  değiştirmelidir. Böylelikle buluş bir kazanç, yeni bir teknoloji, yeni bir etki veya yeni bir fiziksel  güçle sonuçlanır.

Buluş yapmanın temel süreçleri 

Temel süreçler şunlardır:

1-Belirleme

2-Temel

3-Veri

4-Tasarlama

5-Sınırlamalar

Bunları sırasıyla ele alarak  buluş yapmanın derinliklerine inebiliriz.

II-BELİRLEME 

Problem 

Buluş yapabilmek için çözüm gerektiren problemlerin araştırılması gerekir.

Buluş Gereksinimi 

Gereksinim yoksa buluşta yoktur. Gereksinimin geçmişte, bugün veya gelecekte olması önemli değildir.

Sorunlar-Yakınmalar 

Bir konuda problemi tanımanın başka bir yolu da yakınmalara duyarlı olmaktır. Böyle bir yakınma ortada bir problem olduğunun farkına varmamızı sağlar.

Zor, Elverişsiz ve Olağandışı durumlar, Tekrarlayan Bozulmalar 

Eğer bir makine sık sık bozuluyorsa bazı şeylerin düzeltilmesi gerekiyor demektir ve biz bu probleme bir çözüm arayabiliriz.

Eğer insanlar yolları üzerindeki bir nesneye ara sıra veya sıkça takılıyorlarsa bir problem vardır ve bir çözüm gerekir. Nesnenin yerini değiştirmek bir çözüm olabilir. Bu mümkün değilse uygun bir ses ya da ışıkla uyarmayı düşünebiliriz.

Geçmişin ayak izlerinden yürümek 

 Belirli bir alanda çalışıyorsak o alanın tarihini inceleyerek ve sınıflandırmasını yaparak konu ile ilgili bir sezgi geliştirmemiz mümkün hale gelir. Bunun için, 1-İlgili olduğumuz özel alanın geçmişini incelemek, 2-Bu alandaki sınıflandırmaları incelemek (Patent Ofisleri buluşları sınıflandırırlar)

Bir konunun geçmişi bize nereden geldiğimizi, şu an nerede olduğumuzu ve nereye gittiğimizi anlatır.

Sınıflandırmadan Yararlanmak 

Sınıflandırılmış buluşları incelemek bir alanda yapılmış bir buluşla diğer buluşları birleştirmek olanağını sunar. Sınıflandırma üç ana sınıftan oluşur:

1-Mekanik

2-Kimyasal

3-Elektriksel

Patentler buradan yola çıkılarak aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler:

1-Yöntem veya süreç

2-Eski bir sürecin yeni kullanımı

3-Madde

4-Makine

5-Bileşim

6-Tasarım

7-Fabrika

Sınıflandırma tablolarının buluşçular için büyük önemi vardır. Buluşçunun kullanabileceği en iyi buluş araçlarından biri, patentlerin sınıflandırılması el kitabıdır. Dünyada ki belli başlı ülkeler ayrıntılı sınıflandırma sistemine sahiptir.

Sınıflandırma el kitabı ile herhangi bir konuda çabuk ve kolayca sistemli bir bilgi edinebilirsiniz. Sınıflandırmayı gözden geçirerek seçtiğiniz düşüncelerin temel probleminizde işinize yarayıp yaramayacağını test edebilirsiniz.

 

Veri - O Nedir?

Doğru Soruları Sorma

Doğru soruları sorarsanız, büyük bir olasılıkla buluş için gerekli bilgiyi elde edersiniz Belirli bir konuda yeterli bilgi olmadan önemli sonuçlara ulaşmada gerekli yönler gözden kaçabilir. Genel sorular yeterli değildir. Buluş yapmayı umduğunuz alandaki bir problemle ilgili olarak birçok ayrıntılı ve özel soru sormalısınız. Aşağıdaki sorular bu konuda sizin için yararlı olabilir. 1-O nedir? 2-O neden vardır? 3-O nasıl ve neden çalışır? 4-O ne zaman, nerede ve nasıl kullanılır? 5-O nasıl tanımlanmıştır?

Nitel ve Nicel Analizler

Buluşçular olarak konunun bütün yönlerini bilmelisiniz. En önemlileri analizlerdir. Bir konuyu nitel ve nicel olarak ayrıntılarıyla araştırmalısınız. Nitelik genelde “çeşit” i içerir. Değişik  bir madde, şekil, boyut ve parametreleri kullanarak bir gelişim bulabilmek için kullanılan materyalleri ve öğeleri denemelisiniz.

Nicelik genelde “miktar” ı kapsar. Kullanılan maddenin miktarı veya maddelerin sayısını dikkatle araştırmalısınız ve miktarda ekleme veya çıkartma, arttırma ya da azaltma gibi bir değişikliğin araştırılan konuyu geliştirip geliştiremeyeceğini göz önünde tutmalısınız. Buluşların pek çoğu varolan buluşlardaki ilerlemelerdir. Dolayısıyla analizleriniz aşağıdaki nitel olduğu kadar da nicel olan görüş açısını göz önüne almalıdır: 1-Birleşim 2- Görünüm (boyut,şekil,renk) 3-Ağırlık 4-Diğer nitelikler ve karakterler.

Bu koşulların her birini ayrıntılarıyla göz önünde tuttuğumuz  zaman, “O nedir” sorusuna cevap vermek için çalışmaya başlamış bulunuruz. “O nedir” sorusunu yanıtladığınızda “bu nitelikleri yeni ve daha iyi sonuç üretebilecek miyim?” sorusunu sorabilirsiniz.

Veri-O Niçin Vardır?

“Ağaç Sistemi”

Soruyu yanıtlamak için ağaç sistemi kullanılabilir. Bu sistemde, ilgi konumuzun ağacın gövdesini oluşturduğu bir diyagram yaparsınız. Sonraki basamak, nesnenin tarihsel gelişimini ortaya çıkarmaktır. Tarihsel bulgularınız kökler olacak ve temel prensipleri göz önünde tutarak, dallar ve yapraklar halini alacak yeni kavramlar geliştirebileceksiniz.

“Ağaç Sistemi” ni kullanarak, yeni düşünce ve görüşler geliştirebilirsiniz. Kökleri kurabilirseniz, temel buluştan kaynaklanan diğer gelişmeleri de dikkate alabilirsiniz. Bir buluştan neden varolduğunu anladıktan sonra dikkatle temel prensipleri geliştirin, konunuzda daha hızlı ilerlemeler yaratabilirsiniz.

Buluşun Birincil Amaçları

Bir buluş, buluşçunun belirli amaçlara sahip olmasından dolayı vardır. Genellikle bir buluş, önceki buluşa birçok avantaj sağlar. Çoğunlukla buluşların birincil hedefleri, önceki buluştaki eksiklikleri düzeltme veya eskiye göre üstünlük sağlamaktır. Buluşta takip edilecek basit bir yöntem, geliştirmeye çalıştığımız varolan bir buluşun avantaj ve dezavantajlarını sıralamaktır. Fakat yalnızca günümüzde varolan sonucu göz önünde tutmamalı, önceki gelişmeleri de dikkate almalısınız. Avantaj ve dezavantajları sıraladıktan sonra kendinize iki soru sormalısınız: 1-Avantajları geliştirebilir miyim? 2-Dezavantajları giderebilir miyim?

İlgi alanınızdaki avantaj ve dezavantajların elden geldiğince ayrıntılı bir listesini yapmalısınız. Önceki buluşun hedeflerini ve varoluş nedenlerini bilmek, onu geliştirmenin yollarını düşünmemizi kolaylaştıracaktır.

Veri-İşlevler Prensipler ve Kullanım

Nasıl ve Neden Çalışır?

Asla varsayımlara göre ilerlememelisiniz. Çalışma prensiplerini ve her bir  gelişmenin nasıl işlediğini ayrıntıları ile bilmelisiniz. Pek çok insan bir aracı nasıl kullanacağını bilir fakat nasıl ve neden çalıştığını anlamakta başarısız kalır.

Ne Zaman Kullanılır?

Eğer bir konuyu geliştirmek istiyorsanız, sık sık onunla zamanın belirli bir dönemi arasında bağlantı kurmalısınız. Birçok buluş, sadece belirli bir zamanda veya belirli bir zaman boyunca çalışmak amacıyla tasarlanmıştır. “Ne zaman kullanılır?”  sorusu sorulduğunda geçmişi, bugünü ve geleceği dikkate almak daima yararlıdır. Buluşlar geçmişte ara sıra farklı biçimlerde kullanıldı. Misketler ilkin oyuncak olarak kullanıldı, ama sonradan bilyeli yatak yapımında da kullanılmaya başlandı. Bundan dolayı kullanım dönemi buluşta önemli bir faktördür.

Nerede Kullanılır?

Bir buluş sık sık kullanıldığı yer tarafından sınırlanır. Yerleşim alanı kritik olabilir. “O nerede kullanılır?” sorusu “O nerede kullanılamaz?” sorusu gibi görünür. Bu sorulara verilecek yanıtlar, buluşu daha önce kullanılmadığı alanlarda da kullanılabilir yapmanızı olanaklı kılabilir. Coğrafik bölgelerde özel kullanımda önemli olabilirler. İklim önemli bir rol oynayabilir. Bir ülkede kullanılabilen bazı ürünler, bir şeyler eklenmeksizin veya iklim değişiklikleri gibi coğrafik değişimlere cevap verebilmek için içerdiği koşulları değiştirmeksizin diğer ülkelerde kullanılamayabilir. Yerçekimi, nem, sıcaklık, basınç, radyasyon, manyetik güçler, rüzgar, ışık, toz ve benzerlerinin buluşun işlerliği üzerinde etkili olabileceklerini unutmamak gerekir.

Nasıl Kullanılır?

Buluşçu, bir buluşun buluşu geliştirmek amacıyla kullanılması için bütün değişik yolları incelemeli ve kavramı diğer dallara uygulamalıdır. Çalışma yönteminin tam kavranması çalışma fonksiyonunda temel bir gelişmeye yol açabilir.

Kullanıcı

Buluşların çoğu özel bir insan veya insan grupları için tasarlanır. İnsan unsuru içeren problemlerin çözümünde yaş, boy, ağırlık, cinsiyet, renk ve diğer fiziksel özellikleri göz önünde tutmak gerekir.

Tasarlama-Kavram Tanımı

Ussal İmgeyi Değiştirme

Buluşçularda en sık karşılaşılan başarısızlık nedeni, varolan düşünceler hakkındaki ön yargılarını değiştirmekte ki isteksizlik ve yetersizlikleridir. Buluş, kavramlar her hangi bir biçimde değiştirildiği zaman oluşur. İnsan aklı geniş kavramları özümsemek konusunda  özel  bir beceriye sahiptir, ancak sık sık belirli bir kavrama saplanır, yeni düşünceler geliştiremez. Buluşçu, belirli bir konu hakkındaki düşüncelerini, bu konuyu yaratıcı bir şekilde değiştirebilmek için genişletecek aktif bir imgelem geliştirmek zorundadır.

Sözcük Tanımı

On kişiden “kamyon” kelimesinin uslarında uyandırdığı ilk imgeyi söylemeleri istenseydi, büyük olasılıkla her biri uslarında değişik bir görüntüye sahip olacaktı. Bu, birisi için traktör römorku, bir başkası için bir yük arabası ya da diğeri için damperli kamyon benzeri şeyler olabilecekti. Bu özel etkilenimler buluş sürecinin temelini oluşturur. Onlar, buluşçunun üzerinde akıl yoluyla inşa yapacağı temel taşlardır.

Buluşa doğrudan basit bir yardım, yeni ussal imgeler yaratmaktır. Bunu yapmanın bir yolu, genellikle bilinen bir terimi almak ve eş anlamlılarını gözden geçirmektir. Bu sözcüklerin çağrıştırdığı görüntüler yeni ve bağlı kavramları bulmakta yardımcı olabilecektir. Bir kavramlar dizini bu açıdan yararlı bir araçtır.

Bir Nesnenin Tanımı

Buluşa diğer bir yaklaşım, geliştirmeyi umduğumuz nesnenin tanımını yazmaktır. Yazılı bir tanım, yeni düşünceler üretmek için sözcük bileşimleri arasında karşılıklı ilgi kurmanıza yardım eder.

Nesneyi tanımladıktan sonra, temel terimlerin her birini alarak yerine değişik bileşimlerdeki eş anlamlılarını yerleştirin.Tanımda birbirinin yerine geçebilen sözcükleri kullanarak varolan kavramda bir değişim ya da yeni bir kavram yaratabilirsiniz.

Tasarlama-Birleştirme ve Yerine Kullanma

Hiçbir “patika” bizi yeni buluşlara götüremez. Bir buluşçu, tıpkı satranç oyununda ki gibi, bütün olasılıkları göz önünde tutarak, er geç bir veya daha çok olasılığın bir çözüme götüreceği umuduyla olası her “anayolu” denemelidir.

Birleştirme

Birleştirme, iki ya da daha çok, farklı buluşları alır ve her biri diğerine bağımlı yeni bir buluş üretmek için onları birleştirir.

Yerine Kullanma

Yerine kullanma, benzer ya da benzer olmayan kısım, birim, sistem ve benzerlerinin yeni bir buluş geliştirmek için bir diğeri ile yer değiştirmesini içerir. Tek bir geliştirme içinde birden fazla “yerine kullanma” uygulanabilir ve bilinen ürünün her parçası başka bir şeyle değiştirilebilir. Böylece bilinen bir maddenin her bir özgün parçası başka nesnelerin yerine kullanılabilir.                                                                                                                        

Birleştirme ve yerine kullanma buluşlarının olasılıkları sınırsızdır. Bunun sürekli denenmesi ortaya hep yeni buluşlar ortaya çıkarmıştır.

Ekleme-Çıkarma ve Yeniden Düzenleme

Ekleme

Bir buluş, çoğu zaman, benzer birimlerin birleştirilmesinden oluşur; bu teknik, ekleme diye adlandırılır ve daha önce anlattığımız benzeşmeyen birimleri birleştiren buluşlara benzer.

Çıkarma

Bazen bir buluş, bir ürünün bir parça ya da bölümünün çıkarılmasıyla yaratılır. Sadeleştirme bir buluşçunun sürekli göz önünde bulundurması gereken bir yaklaşımdır.

Yeniden Düzenleme

Parçaların tersine çevrilmesi ve yeniden düzenlenmesi yoluyla bir çok buluş yapılabilir. Yeniden düzenleme kavramı ayarlama düşüncesini içerir. Ayarlama, seçilen bir pozisyonun sabitleştirilmesi, yerleştirilmesi ya da tutulması olabilir. Bundan dolayı, ayarlanabilir bir alet, normal olarak, vida, mil, kıskaç benzeri şeylerin yerleştirilmesi ve sürtünme yoluyla seçilen ayarı sabitleştirici bazı düzeneklere sahiptir.

Ekleme, çıkarma ve yeniden düzenleme önemli düşüncelerdir ve bunları buluş basamakları kontrol listenizde sürekli bulundurmalısınız.

Tasarlama-Fiziksel Güç ve Etki

Değişim

Bir nesneye fiziksel bir gücün uygulanması, nesnede yaratıcı bir değişimle sonuçlanabilir. Değişim kritik bir gücün sonucu olabilir. Bu kritik gücün saptanması, genellikle yaygın denemelerin sonucudur. Bu özellik kimya ve elektrik alanında geçerlidir. Genel olarak bu bölüm kuvvetler ve etkileriyle ilgilenir.

Basınç

Basınç uygulamasının buluşlara yol açtığı sayısız durum vardır. Aşağıdaki tablo tipik örnekleri ortaya koyar.

 

aşındırma      çekme             öğütme                  sıçrama

emme            delme              çekiçle vurma       fışkırma

çarpma          tüketme           cilalama                eğirme

bükme           genişleme        ezme                     damgalama

üfleme           patlama            sıkma                    karıştırma

bağlama        püskürtme       çekme                   uzatma

dağlama        eğme                yarma                    şeritleme

savurma        sıvılaştırma      sürtme                   yırtma

çiğneme        zorlama            döndürme             yarma  

kırpma          biçimlendirme  sökme                  germe

perçinleme    gazlama            dayanma              çevirme

ufalama         özümleme        kırpma                  burma

sıkıştırma      sıkı tutma         vurma                   boşaltma

ezme             hidrolikleme    kıyma                    çırpma

soyma           hava basma      sıkıştırma             burma

boşaltma       yoğurma          çatlatma                sertleştirme

Bu, basınç kuvvetlerinin tam bir listesi olmadığından, yeni bir güç bilinir bir hale geldiğinde, listeye ilave etmelisiniz. Geliştirmenin yeni bir alanında çalışırken, basınç kuvvetlerinden birisinin buluşa yeni bir yaklaşım getirme olasılığını düşünerek listeyi yeniden gözden geçirmelisiniz.

Sıcaklık

Sıcağın ya da soğuğun uygulanması yeni ve yaratıcı yöntem ve işlemler üretebilir. Sıcaklık, değişimleri, özellikle kimya ve elektrik alanında yeni gelişmeler üretir. Isıtılmış bir yazı tahtası, özel bir ısı-duyarlı tebeşirin rengini  değiştirebilir. Renk değişimi yalnızca ısı uygulamasında oluşacaktır. Böylece bir yüzeyde kullanılan tebeşir tahtanın ısısına bağlı olan bir renk aralığına sahip olabilir.

Radyasyon

Radyasyon uygulanması, sayısız buluş olasılıkları üretir. Radyasyon ilkelerini göz önüne alırken aşağıdaki tablodaki gibi bir kontrol listesi yararlı olur.

 

Alfa ışınları                    Lazer ışınları

Beta ışınları                    Fosforesan

Kozmik ışınlar               Radyo dalgaları

Floresan                         Morötesi ışınlar  

Gama ışınları                 Beyaz ışık

Kızılötesi ışınlar            X ışınları

Yer Çekimi ve Benzeri Kuvvetler

Aşağıdaki tabloda belirtilen kuvvetlerin sık sık yeni buluşlara yol açması olağandır.

İvme               Yerçekimi

Merkezcil         Titreşim

Merkezkaç      Salınım

Yavaşlama      Karşılık

İletkenlik ve Manyetizma

Sayısız buluş iletkenlik ve manyetizma prensiplerinin kullanımını; ısı, ışık, elektrik ve sesi içerir.

Sınırlamalar-Gelişmeyi Zorlaştıran Koşullar

Sınırlayıcı Faktörler

Özel bir geliştirme alanında  varolan yasa, kontrol, sınırlama, kural, gereklilik ve kısıtlamalar hakkında edineceği eksiksiz bilgi, buluşçu için önemli bir yardımcı araç olabilir. Eğer parametrelerin (sınırlamaların) farkındaysanız, ufak bir yararlılığa sahip bazı nesneleri yaratma olasılığınız daha az olacaktır. Bir inşaatçı nelere izin verilip verilmediğini bildiren kod kurallarını bilmeksizin bir ev inşa etmez. Bu kurallar onu kabul edilen standartlarda inşaat yapmaya zorlar.

Kurallar sürekli bir değişim içindedir. Buluşçu için bu değişiklikler çözümleri bulunması gereken problemler yaratır. Bundan dolayı bir buluşçu, yeni yaratılmış problemleri çözmede kendi alanında yardımcı olabilecek yeni gelişmeler, yeni materyaller ve yeni yöntemleri bir arada kullanmalıdır.

Materyaller

Sık kullanılan materyallere ilişkin kuralları daima aklınızda bulundurmalısınız. Birçok buluşçu materyallerin özelliklerini önemsememelerinden dolayı sınırlı bir başarıya ulaşır veya başarısızlığa uğrar.