TEMEL DEĞERLEME METODOLOJİLERİ

Patent değerleme için kullanılan farklı metotlar farklı stillere dayalıdır. Bununla beraber çeşitli faktörler ve kaynaklar barındırır. Tipik olarak patentler için geleneksel değerleme metotları maliyet bazlı, pazar bazlı ve gelir bazlı teknikler olarak üçe ayrılmaktadır. En basit metotlar patent korumanın değeri, buluşun tarihi ar-ge maliyetleri veya karşılaştırılabilir, önceden işlem görmüş IP varlıklarının Pazar değeridir. Daha karışık değerleme çerçevesinde bazı kararların ve patent takibatında idari esnekliğin olmasına izin vermektedir. Patent değerlemede bazı kümelenmiş ekonometrik modeller de mevcut bulunmaktadır. Bu modeller herhangi bir bireysel patenti değerlemez, fakat bunun yerine patent grubunun değerlemesinde patent yenilemeye veya borsa verilerine dayanarak istatistiksel sonuç çıkarırlar. Bu modeller ise özel metotlar olarak adlandırılır. Özel metotlar hakkında verilmiş bazı örneklemeler ise %25 kuralını, endüstri standartlarını, değerlendirme ve tasnifi ve Monte Carlo analizini içerir.

A) MALİYET BAZLI METODOLOJİ

Bu metot, maliyetin IP hakları değerinde direkt bir etkisi olduğunu varsaymaktadır. IP değerlemede bu metodun geliştirilmesi açışından araştırma maliyeti, başvuru maliyeti, IP haklarının korunması ve ticarileştirilmesi maliyeti kısaca IP haklarının içinde olduğu maliyet analizine başvurulmaktadır. Bu metodun dezavantajı IP haklarının Pazar göstergelerini dikkate almamasıdır, yani IP hakları maliyeti ile IP hakları gerçek Pazar değeri arasında adil bir ilişki kurmuş olmamasıdır.

B) PAZAR BAZLI METODOLOJİ

IP hakları Pazar değerini karşılaştırılabilir borsa işlemleri referans alınarak belirlemek gerekmektedir. Bu metot, temelde IP mallarını ilgilendiren birleşmeler ve yatırımlar, IP satışları veya IP ile ilgili lisansların kabulü gibi karşılaştırılabilir borsa işlemlerinde üçüncü kişiler tarafından elde edilen fiyatları ve/veya kazançları değerlemeyi içermektedir. Bu tür bir model, çoğu zaman karşılaştırılabilir borsa işlemlerinin IP hakları yönünden bulunamaması durumunda ciddi problemlerin var olduğunun göstergesidir.

C) GELİR BAZLI METODOLOJİ

Gelir bazlı metot diğerline nazaran en kapsamlı metottur. Bu metot, varlıkların doğasını, yasal statüsünü, pazarlanabilirliğini ve Pazar şartlarını, olası performansı ve potansiyeli ve paranın zaman değerini analiz etmektedir. Mülkün nakit akışı potansiyelinin gösterişi aydınlatıcıdır ve finansal toplumda son derece saygındır ve büyük ölçüde kabul edilmiştir.

ÖZEL METODOLOJİLER

A) % 25 KURALI

 %25 kuralı sadece IP'nin aşağıdaki tanımları karşılaması durumunda uygundur. IP'nin, varlıkların güçlü bir arsenalini temsil etmesi durumunda, IP'nin geçerli ve uygulanabilir olması durumunda, IP'nin satışların veya kazançların bir faktörü olması durumunda ve IP'nin rekabete karşı sahibin korumasını kabul etmesi durumundadır. 

B) ENDÜSTRİ STANDARTLARI

Birçok otorite tarafından basit olarak varsayılan % 25 kuralını kullanma konusunda rahatsız olanlar endüstri standart metodunu kullanmaktadırlar. Bu metot lisans olan ve lisans veren arasında bir bölüştürme sağlamaktadır. Endüstri Standartları metodu genellikle tasnif yoluyla beraber kullanılmaktadır. Karşılaştırılabilir IP bu metotla bir endüstri telif oranı saptanarak daha kesin bir telif bedeli belirlemek üzere kıstas yapılması sonucu temin yöntemi kullanılarak subjektif bir temelde sıraya konulmuştur. 

C) DEĞERLENDIRME & TASNİF 

Değerlendirme ve tasnif metodu IP varlıklarını subjektif veya objektif ölçekte karşılaştırmaktadır. Sıklıkla endüstri standartları metodu ile beraber kullanılmaktadır. Değerlendirme ve tasnif yöntemi 5 tane unsur içermektedir. Bunlar: 

1- Kriterlerin skoru 2- Sistemin skoru 3- Unsurun skoru 4- Faktörlerin ağırlığı 5- Karar tablosudur. 

Değerlendirme ve tasnif metodu, hedeflenen en uygun şirketleri tanımlamak üzere ön pazar araştırması yürütülmesine olanak sağlar ve şirketlerin kazançlarını düzenlemek, harekete geçirmek için şirketlerle iletişime geçer. 

D) MONTE CARLO ANALİZİ

Monte Carlo analizi, gelir bazlı metodun daha saf bir halinin temsilidir ve net bugünkü değer hesaplanırken kullanılan değişkenler için bir değer dağılımı belirlemektedir. Bu değişkenler: Fiyat Değişkeni: Fiyat primi, ek birim satışları Maliyet Değişkeni: Satılan malın maliyeti, satış giderleri, genel giderler. Monte Carlo analizi, bireysel değerlere bir sıralama çerçevesi içerisinde olasılık tahsis etmektedir. Olasılık dağılımları; tek tip, üçgen biçimli, normal, log-normal olarak kullanılabilir. Net bugünkü değerin hesaplanması, olasılıkların rastgele seçimine dayalı olarak 500 ile 1000 kez tekrar edilmektedir. Net bugünkü değerin kesinliği bireysel değer olasılıkları ve değer dağılımının kesinliğinden daha iyi değildir. 

E) REEL SEÇENEKLER: 

Reel seçenekler metodu başlangıç şirketlerinde, teknoloji teşebbüslerinde ve diğer riskli varlıklarda en çok kullanılan seçeneklerden birisidir. Reel seçeneklerin kullanışlı olmadığı bir durumda şirketin geleceği hakkında ve yönetimin gelecekte gerçekleşecek değişikliklere karşılık verebilme yeteneği hakkında büyük bir belirsizlik bulunmaktadır. Modele, çıkış stratejileri ve karar yetileri inşa ederek reel seçenekler idari esnekliğin değerini yakalayabilmektedir. Gerçek seçenekler sadece yönetimin seçenekler orası tercih yetisini yürütmez, aynı zamanda bir şirketin varlığından önce ne kadar sürede iş dünyasında kalması gerektiğini de belirtir.